Znany nam współcześnie regionalny, mocno ujednolicony strój kujawski, jest efektem prac rekonstrukcyjnych i jako kostium funkcjonuje niemal wyłącznie w scenerii estradowej. Musi więc odbiegać od ubiorów noszonych przez mieszkańców Kujaw w XIX w. i wówczas opisywanych w tekstach źródłowych. A na ich podstawie wiemy, że stroje w tym regionie występowały w wielu odmianach, różniły się od siebie w zależności od czasu, mody, konkretnej sytuacji (strój do pracy, wyjściowy, odświętny), miejscowości, wieku, statusu społecznego i majątkowego właściciela. 
Jak zatem wyglądał typowy kujawski strój odświętny w II połowie XIX w.?
Najbardziej charakterystyczną częścią kobiecego stroju było nakrycie głowy. Dla kobiety zamężnej był to bawełniany lub tiulowy biały, haftowany rozłożysty albo okrągły czepiec, tzw. kopka, dla panny tzw. szlarka. Czepiec u dołu owijano zrolowaną jedwabną chustką, która mieniła się różnymi kolorami jak szyja kaczora, stąd nazywano ją kaczorówką. Panieńska szlarka, to nic innego, jak zawiązany dookoła głowy pasek materiału (wstążka, kawałek tiulu) ułożony w harmonijkę tak, by można było weń wsunąć sztuczne lub naturalne kwiaty. W zależności od okoliczności (np. przy złej pogodzie), kobiety nakładały na głowy chusty. Zarówno panny, jak i mężatki nosiły białe koszule z haftowanymi kołnierzami albo dopinanymi kryzami, gorsety sznurowane aksamitne (zwłaszcza panny) lub szafirowe, granatowe, czarne sukienne kabaty z peleryną – u panien krótkie i wcięte w talii, u mężatek na ogół dłuższe, opadające na wełniane spódnice. Na spódnice zakładano fartuchy bądź to perkalikowe (np. pasiaste), bądź to wełniane, jedwabne lub z czerwonego inletu z białym haftem, czasem także adamaszkowe. Pod spódnice kładziono haftowane halki, tzw. spódniki: płócienne białe i czerwone barchanowe, z powodu koloru nazywane też piekielnicami. Obuwie skórzane, to czółenka zapinane na paseczek lub trzewiki pod kostkę. Ubiór kobiecy uzupełniały duże chusty tureckie zarzucane na ramiona oraz biżuteria – sznury korali, bursztynów, pierścionki na palcach, które świadczyły o zamożności. 
Podobnie jak u kobiet, męskie nakrycia głowy określały stan cywilny. Mężczyzna żonaty zakładał czarny kapelusz, który często przypominał cylinder rozszerzający się ku górze, rozmaicie dekorowany – kwiatami, pawimi piórami. Kawaler natomiast nosił rogatywkę obszytą barankiem. Białą odświętną koszulę z kołnierzykiem wiązanym pod szyją wstążką lub czerwoną chustką przywdziewali zarówno kawalerowie, jak i żonaci. Podobnie było z czerwoną jaką, czyli rodzajem kurty noszonej niezależnie od stanu cywilnego. Na nią zakładano kaftan bez rękawów lub z tzw. półrękawkiem w kolorach granatowym, niebieskim lub nawet ciemnozielonym. Kaftan ów był przewiązywany tkanym pasem wełnianym w kolorze czerwonym albo pąsowym. Sięgający do połowy uda kaftan, odsłaniał poniżej ciemne, bawełniane lub wełniane spodnie wpuszczone w długie cholewy skórzanych butów. Odzieżą wierzchnią w II połowie XIX w. mogła być niebieska lub granatowa sukmana.
Nawet ten podstawowy zestaw mógł prezentować się rozmaicie w zależności od wybranych gatunków i barw tkanin, wreszcie - umiejętności wykonawcy - krawca. Bogactwo kolorystyczne dawnego ubioru kujawskiego przejawiało się w tym, że przy zachowaniu znanej i dziś wiodącej kolorystyki (różne odcienie niebieskości, czerwieni, czerń, biel, czasami również zieleń) dość odważnie posługiwano się plamą kolorystyczną, barwnymi detalami, zestawiając niekiedy nawet kontrastujące kolory. Strój urozmaicały kolorowe pasy, chustki, wielorakie dekoracje na kapeluszach, kolorowe pończochy kobiet, ich fartuchy, niekiedy mocno odcinające się kolorystycznie od spódnic. Spodnie męskie i damskie spódnice szyto w jednolitych odcieniach np. granatu i zieleni, a dawniej, przed rozpowszechnieniem fabrycznych tkanin, także z samodziału w pasy. Męską, granatową lub czarną odzież wierzchnią zdobiono kolorowymi nićmi szwów lub odpowiednio barwionymi materiałami podszewkowymi, np. amarantowymi, w kratę niebiesko-różową, mocno rzucającymi się w oczy w podszyciu kaptura. Część modyfikacji wynikała oczywiście z osobniczych upodobań noszących, wykraczając nieco poza uogólnioną typowość, jednak – jak pisał Kolberg - dbałość o wygląd i ubiór była cechą charakterystyczną mieszkańców Kujaw. Osiągnąwszy pełnię rozwoju w okresie 1870-1914, strój kujawski zaczął zanikać po I wojnie światowej wraz z popularyzacją produktów fabrycznych.